czwartek, 24 stycznia 2013

Bydgoszcz - prawda i mity - część 4


Jak już poprzednio pisałem - treści, które zamieszczam w tym wątku w całości pochodzą z książki pod tym samym tytułem czyli "Bydgoszcz prawda i mity" wydanej w 2008 roku przez Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy.  Oczywiście na potrzeby internetowego postu wybrałem tylko fragmenty z tekstów zawartych w tym opracowaniu.

Mit numer 4

Bydgoszcz jest młodsza od Torunia.

Bydgoszcz otrzymała prawa miejskie o 113 lat później niż Toruń.  Z tym trzeba się zgodzić.  Jednak w ślad za tym stwierdzeniem, słyszy się niejednokrotnie opinie, że gdy Toruń triumfował u szczytu potęgi w XIII-XIV wieku, o Bydgoszczy jeszcze nikt nie słyszał, a co najwyżej była nieznaną wiejską osadą. 
Takie stwierdzenia są błędne i dla Bydgoszczy krzywdzące.

Data lokacji miast nie decyduje przecież o czasie ich egzystencji, ani o ich znaczeniu.  O tym decydują różnorodne uwarunkowania polityczne.  Tutaj znowu jest istotna przynależność terytorialna do państwa krzyżackiego, czy też do Polski.

Porzućmy  jednak chwilowo problem lokacji, a sięgnijmy wstecz.   

Początek osadnictwa na terenie dzisiejszego Torunia /m. in. dzielnicy Podgórz sięga epoki brązu i wczesnego  żelaza.  W latach 1000 - 500 p.n.e. istniała w tej okolicy osada kultury łużyckiej, a następnie pomorskiej.  Przy przeprawie przez Wisłę na obszarze Starego Miasta stwierdzono ślady słowiańskiego grodu.  Na wzgórzu przy ujściu strumienia Postolec, od X wieku istniał gród drewniano-ziemny na skrzyżowaniu szlaków: wiślanego i prowadzącego z Wielkopolski ku Prusom, Pomorza i Mazowsza.  Grodzisko było związane administracyjnie z Mazowszem.   W 1230 roku, w chwili przybycia rycerzy zakonnych gród był prawdopodobnie opuszczony.  Na miejscu dawnej osady Krzyżacy /początkowo tylko 7 rycerzy i około 50 giermków/ założyli nowy gród, nazwany przez nich Thorn.   28 grudnia 1233 roku Wielki Mistrz Herman von Salza nadał osadzie prawa miejskie.  W 1236 r. miasto przeniesiono z rejonu Starego Torunia na obecne miejsce z powodu zalewania przez Wisłę.

Pierwsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszej Bydgoszczy pojawiły się 10-6 tys. lat p.n.e., po ustąpieniu lodowca.  Wykryto wiele stanowisk archeologicznych z okresu brązu i żelaza.  Natrafiono na bardzo bogaty zespół osadniczy z okresu halsztackiego / ok. 500 lat p.n.e./  składający się z osady obronnej /grodu/ cmentarzyska i mniejszych osad towarzyszących.

Duże skupisko osadnicze, okupujące dolinę Brdy, aż do ujścia do Wisły ukształtowało się w I wieku n.e.
W okresie plemiennym powstały skupiska osadnicze na terenie dzisiejszej aglomeracji bydgoskie, m. in. w Zamczysku.

W IX wieku zanotowano upadek wielu starych skupisk osadniczych i rozwój nowych w wyniku ekspansji państwa Polan.  W sieci tych grodów, będących wyrazem nowej organizacji terytorialnej, znalazła się m. in. Bydgoszcz.

Udokumentowane przez wykopaliska, datowane ślady grodu bydgoskiego pochodzą z lat 1037-1038, kiedy to na początek rządów Kazimierza Odnowiciela nastąpił bunt ludowy, walki wewnętrzne oraz najazdy Czechów i Pomorzan.  Relikty grodu bydgoskiego zalegają dzisiaj na terenie dawnej wyspy otoczonej wodami Brdy /ulice  Bernardyńska, Plac Kościeleckich, ulica Podwale/.

Przed słynnymi wyprawami /1109-1123/ księcia Polski Bolesława Krzywoustego Bydgoszcz być może była zajęta przez Pomorzan.  Po wojnach polsko-pomorskich ostały się jedynie Bydgoszcz i Wyszogród, które w nowej organizacji terytorialnej stały się centrami lokalnych władz administracyjnych oraz siedzibami kasztelanii.  

W latach 1228-1230 Konrad Mazowiecki wydzielił Krzyżakom Ziemię Chełmińską, a swemu synowi Kazimierzowi - Ziemię Kujawską.

W czasie, gdy bracia zakonni zakładali Toruń i Chełmno po prawej stronie Wisły, po lewej książę Kazimierz  odebrał Bydgoszcz Pomorzanom i wcielił do swego księstwa. 

Wtedy drogi Bydgoszczy i Torunia rozeszły się.  Toruń został miastem krzyżackim, wznoszonym przez doskonale zorganizowany zakon niemiecki, a Bydgoszcz ważnym ośrodkiem administracyjnym po stronie polskiej.

Po zjednoczeniu Polski przez Władysława Łokietka  /ok. 1306 roku/ i krzyżackiej okupacji Pomorza  /1309 r./ zarysował się coraz wyraźniej konflikt polsko-krzyżacki.  Wojna polsko-krzyżacka przyniosła zagładę Wyszogrodu jako twierdzy i ośrodka osadniczego oraz spalenie  i krzyżacką okupację Bydgoszczy /1331-1337/.  Po zakończeniu wojny przyszedł czas na gospodarczą odbudowę państwa przez Kazimierza Wielkiego.  W sieci nowych polskich miast i warowni lokowanych przez króla znalazła się Bydgoszcz, jedyny ocalały ośrodek administracyjny w tym rejonie.

W 1346 roku Kazimierz Wielki dokonał tego z Bydgoszczą, co w 1233 r. uczynili z Toruniem Krzyżacy.  Różnica polegała na tym, że Bydgoszcz - była książęcą siedzibą, posiadała już pewne znaczenie administracyjne od 150 lat, podczas gdy Krzyżacy zbudowali swoje miasto od podstaw jako nowy ośrodek rodzącego się państwa.

Lokacja miast - wcześniejsza Torunia i późniejsza Bydgoszczy odzwierciedla ówczesne stosunki polityczne i różnice w kulturze materialnej między państwem krzyżackim, a polskim.

Podczas, gdy Toruń wzrastał jako emporium handlowe w XIII w., - Bydgoszcz istniała i rozwijała się pomyślnie na miarę warunków w jakich funkcjonowała.  W porównaniu do sąsiednich osad położonych w Wielkopolsce i na Kujawach, Bydgoszcz została dostrzeżona i wyróżniona już w XII wieku, zanim ktokolwiek słyszał w Polsce o Krzyżakach.

Powinno być:

Początki Bydgoszczy giną w pomroce dziejów, tak jak Torunia.

Poprzedni post z tego cyklu



1 komentarz:

  1. Jak często nawet odrobina wiedzy może zmienić postrzeganie rzeczywistości.

    OdpowiedzUsuń

Jeżeli chcesz wyraź swoją opinię